De termen ‘mindfulness’ en ‘meditatie’ worden regelmatig door elkaar gebruikt. Maar wat zijn precies de overeenkomsten en wat zijn de verschillen? We vroegen het GZ-psycholoog in opleiding tot psychotherapeut Eveline Stuurman. Eveline dook hiervoor in de geschiedenis van mindfulness en meditatie en ontdekte: “De overeenkomsten blijken talrijker dan de verschillen.”
Meditatie
Eveline: “Al meer dan 5000 jaar geleden begon de mens te mediteren. Om de geest tot kalmte te manen, om de voortdurende gedachtestroom tot de orde te roepen en om het bewustzijn te trainen. Rust in het hoofd. Innerlijke vrede.
Mediteren kun je leren. Op oneindig veel manieren. Daarom bestaan er inmiddels vele varianten in meditatie. Je kunt je bijvoorbeeld concentreren op je eigen ademhaling, of alleen op een voorwerp zoals bij kaarsmeditatie. Zing je een mantra, dan eer je bijvoorbeeld de wijsheid in de lotusbloem (‘Om mani padme hum‘). Iets soortgelijks is het herhalen van steeds hetzelfde woord of geluid of van steeds dezelfde beweging, zoals bij yoga en wandelmeditatie. Regelmaat en herhaling: het komt in iedere vorm van meditatie terug, maar de doelen kunnen verschillen. Voor de één is dat rust, voor de ander inzicht en aandacht in het hier en het nu en voor een derde een hogere staat van bewustzijn.”
Geluk in jezelf
“Een van de vele meditatievormen is de Vipassana–meditatie, ook wel inzichtmeditatie genoemd. Het is één van de oudste vormen van meditatie. Boeddha Gautama (een spiritueel leider op wie het boeddhisme is geïnspireerd) verspreidde deze inzichtmeditatie al ruim 2500 jaar geleden onder het Indiase volk. Bij Vipassana leer je om jezelf te observeren en je bewust te zijn van alle opkomende gedachten en emoties. Maar je laat deze zonder oordeel aan je voorbijtrekken. Door oefening ontwikkel je positieve gevoelens als mededogen, liefde, gelijkmoedigheid en vreugde. Het doel van de Vipassana is om geluk te vinden in jezelf én dit vervolgens ook te verspreiden. Deze meditatie is onderdeel van het Edele Achtvoudige Pad: het boeddhistische pad dat lijden en onrust van geest overwint en naar verlichting leidt.”
Mindfulness is een moderne inzichtmeditatie die zich richt op aandacht, acceptatie en bewustzijn. Het leert je om je aandacht te richten op ervaringen in het hier en nu, zoals je ademhaling, een beweging van je voet, geluiden, gedachten en gevoelens.
Mindfulness
“Mindfulness is eigenlijk een westerse variant van de Vipassana-meditatie. Letterlijk vertaald betekent ‘mindfulness’ opmerkzaamheid. Grondlegger John Kabatt-zin maakte de (Vipassana–)meditatie toegankelijk voor westerlingen door deze van de Oosterse rituelen te ontdoen.
Mindfulness is een moderne inzichtmeditatie die zich richt op aandacht, acceptatie en bewustzijn. John Kabatt-Zinn noemt mindfulness ‘awareness that arises through paying attention, on purpose, in the present moment, non-judgementally’. Hij heeft twee trainingen van acht weken ontwikkeld: de Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR) en ook Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT). MBCT is een integratie van cognitieve gedragstherapie (CGT) met meditatieve mindfulness oefeningen. Het effect van deze behandeling bij (terugkerende) depressieve klachten is wetenschappelijk bewezen en wordt daarom ook vergoed door de zorgverzekeraar.
In mindfulness leer je je aandacht te richten op ervaringen in het hier en nu, zoals je ademhaling, een beweging van je voet, geluiden, gedachten en gevoelens. Je bent erop alert of je gedachten afdwalen en keert dan terug naar het heden. Je leert echt aanwezig te zijn in het moment en minder te piekeren over het verleden of de toekomst. Mindfulness helpt je een andere houding te ontwikkelen over onplezierige ervaringen en helpt negatieve denk- en gedachtepatronen te doorbreken. Het is een (gezonde) manier van leven, ‘A way of living’. Je kunt je mindfulnessmeditatie doen terwijl je staat, zit, loopt, ligt, autorijdt, tandenpoetst of muziek luistert.”
Tot slot
“Wat is het verschil tussen mindfulness en meditatie? Je zou kunnen zeggen dat mindfulness een eeuwenoude meditatietechniek is, in een nieuw jasje. Mindfulness maakt namelijk gebruik van een eeuwenoude meditatietechniek, de Vipassana–meditatie. Het is een westers jasje geworden, ontdaan van de Oosterse rituelen en gegoten in achtweekse trainingen met een psychologische benadering. Het gaat niet meer om verlichting en is meer een manier van leven geworden.”
Let’s do it!
We nemen je mee in een veelgebruikte mindfulness-oefening om je even te ontspannen en je aandacht in het moment te richten: de bodyscan.
- Zoek een fijne plek en ga lekker zitten.
- Sluit je ogen, of houd je blik gericht op de grond, ongeveer een meter voor de voeten.
- Adem één keer diep in door je neus, en langzaam uit door je mond.
- Richt je aandacht nu op je linkervoet. Voel hoe je voet voelt en hoe je voet de grond raakt. Voelt je voet warm of koud? Klemt uw schoen? Heeft u ergens pijn? Ontspan uw voet. Richt de aandacht vervolgens op uw rechtervoet en ga na hoe deze aanvoelt. Richt uw aandacht steeds op een ander lichaamsdeel: ga via uw onderbeen, naar uw bovenbeen, uw heupen en billen, buik, borst, bovenarmen, onderarmen en eindig bij uw hals en uw gezicht. Ontspan de spieren in uw gezicht.
- Adem nogmaals diep in door je neus, en langzaam uit door uw mond.
- Open je ogen als u er klaar voor bent.
Literatuur
Kabat Zinn, J. (2000). Handboek meditatief ontspannen. Altamira.
Goldstein, J. (2001). Vipassana: Inzichtmeditatie als pad tot bevrijding. Milinda Uitgevers B.V.
