Een psychologisch traject kan soms een langere tijd duren. Als je jouw psycholoog wekelijks spreekt, bouw je een bijzondere (therapeutische) band met elkaar op. Maar vroeg of laat komt er aan elk behandeltraject een einde. En dat kan best wel lastig zijn. Want hoe weet je of je klaar bent met de behandeling? Hoe neem je afscheid van jouw behandelaar (en hij of zij van jou)? En hoe ga je daarna zelf verder?
Hoe weet je of je klaar bent met je behandeling?
Aan het begin van elk behandeltraject worden er behandeldoelen opgesteld. Deze doelen worden in de loop van de behandeling geëvalueerd. Dan wordt er gekeken of er al doelen zijn behaald, of er doelen minder relevant zijn geworden of dat er misschien ook doelen bij zijn gekomen. Als de doelen (grotendeels) zijn behaald, is dat een belangrijk signaal: het is tijd om de behandeling af te ronden.
Maar dat de doelen volledig behaald moeten zijn of je klachten volledig verdwenen om de behandeling af te kunnen ronden, is een misvatting. In een therapeutische behandeling ontwikkel je zelf (met behulp van jouw behandelaar) nieuwe tools die je in kunt zetten in je dagelijks leven, waardoor je klachten verminderen. Het kan zijn dat je door behandeling voldoende handvatten hebt gekregen om zelfstandig verder te gaan, maar dat de klachten nog niet (voldoende) zijn verminderd. Het effect van een therapeutische behandeling werkt ook na afronding vaak nog even door. Wachten tot je klachten volledig zijn afgenomen voordat je de behandeling afrondt, is dus niet nodig.
Lees ook: Copingmechanismen: hoe ga jij om met stressvolle situaties?
In de loop van de behandeling word je steeds meer je eigen therapeut en ben je steeds beter in staat om jezelf goed te kunnen helpen.
Terugvalpreventie
Wanneer de behandeling wordt afgerond, heb je voldoende handvatten in huis om zelfstandig verder te kunnen. Toch kan ‘verder gaan zonder therapie’ best even spannend zijn. Vergelijk het met fietsen zonder zijwieltjes. Daarom is het fijn om samen met je behandelaar stil te staan bij ‘het leven na de therapie’. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een terugvalpreventieplan. Hierin sta je uitgebreid stil bij hoe je een terugval in klachten kunt voorkomen. En mocht het toch voorkomen, hoe je hiermee om kunt gaan. Je staat stil bij vragen zoals:
- Wat helpt jou op dit moment om de klachten te verminderen?
- Waardoor kan een terugval in klachten worden getriggerd? (triggers)
- Hoe herken je een terugval in klachten bij jezelf? (signalen)
- Als er sprake is van een terugval: wat kan je doen om jezelf te herpakken?
Terugvalpreventieplan: een voorbeeld
De antwoorden op bovengenoemde vragen kunnen per persoon en per klacht verschillen. Dit voorbeeld schetst de situatie van Renée (27). Renée is behandeld voor een depressieve stoornis.
Wat helpt jou op dit moment om de klachten te verminderen?
Routine in mijn dagelijks leven. Leuke dingen plannen. Gezond eten. Regelmatig praten met mijn beste vriend. Elke dag even naar buiten. Knuffelen met mijn hond. Een positief dagboek bijhouden.
Waardoor kan een terugval in klachten worden getriggerd? (triggers)
Regenachtige dagen. Te lang in bed blijven liggen. Emoties opkroppen. Te lang geen contact met vrienden en familie. Mij buitengesloten voelen. Negatieve feedback op werk.
Hoe herken je een terugval in klachten bij jezelf? (signalen)
Neiging om mezelf terug te trekken. Ongezond eten. Tot laat blijven gamen. Lang in bed blijven liggen. Verdrietig voelen. Negatieve gedachten over mezelf en de wereld. Minder vaak douchen.
Als er sprake is van een terugval: wat kan je doen om jezelf te herpakken?
Met mijn beste vriend bellen. Een dagplanning maken. Regelmatig slaapritme aanhouden. Wandelen en knuffelen met mijn hond. Leuke activiteiten inplannen om naar uit te kijken. Afspreken met vrienden. Gezond eten maken. Huis opruimen. En als ik er niet uit kom/de klachten verergeren: hulp zoeken door contact op te nemen met mijn huisarts (voor een verwijzing naar mijn psycholoog).
Door bij een terugvalpreventieplan stil te staan, sta je ook stil bij de zaken die je in behandeling hebt geleerd en die je kunt toepassen, ook wanneer de behandeling is afgerond. Het is goed om jezelf de credits te geven voor jouw ontwikkeling en vooruitgang. In de loop van de behandeling word je steeds meer je eigen therapeut en ben je steeds beter in staat om jezelf goed te kunnen helpen.
Het belang van goed afscheid nemen
Tegen het einde van de behandeling is het tijd om afscheid te nemen van je behandelaar. Veel mensen zijn geneigd om weinig aandacht te besteden aan het nemen van afscheid. Ze vinden het spannend of lastig, of zijn het gewoonweg niet gewend. Toch is het belangrijk om een hoofdstuk op een goede manier af te ronden. Een goed afscheid is een belangrijk onderdeel van het proces van verandering en groei. Als je dit op een fijne manier hebt kunnen doen, ontstaat er bovendien ruimte om aan de volgende fase te beginnen.
Een goed afscheid is een belangrijk onderdeel van het proces van verandering en groei. Door een fijn afscheid ontstaat er ruimte om aan de volgende fase te beginnen.
Wat te bespreken in de laatste sessies?
Wanneer de therapeut of de patiënt het idee heeft dat een behandeling bijna afgerond kan worden, wordt dit tijdig besproken en voorbereid. Zo kan je aan het idee wennen, maar ook nog met je therapeut bespreken wat het idee van afronden met jou doet. Het kan namelijk zomaar zijn dat dit veel bij jou oproept. Misschien wel opluchting of rust, maar misschien ook een gevoel van verdriet, angst of boosheid. Misschien doet het idee van afscheid nemen van jouw behandelaar denken aan andere (nare) ervaringen van afscheid nemen in het verleden. Misschien voel je je in de steek gelaten of voel je je er nog helemaal niet klaar voor. Het is goed om dit allemaal te bespreken met jouw behandelaar. Vertel maar: hoe sta je erin? Welke emoties roept het op? En wat heb je nodig om goed afscheid te kunnen nemen?
Vaak helpt het om het aantal sessies in de afrondingsfase af te spreken, zodat je samen met jouw behandelaar naar de laatste afspraak en naar het afscheid toe kunt werken. Soms is het ook fijn om de frequentie van de afspraken te verminderen, zodat je kunt wennen aan het ‘fietsen zonder zijwieltjes’, oftewel: het leven zonder therapeut.
Mag ik dan bij jou?
In therapie werk je eraan dat je weer wat meer op eigen benen kunt staan, maar natuurlijk hoef je het ook na jouw therapie niet allemaal alleen te doen. Als het even wat minder gaat, is het vaak helpend om anderen die je vertrouwt te betrekken en om hulp te vragen. Dit wordt vaak ook opgenomen in het terugvalpreventieplan. En als je er echt niet meer uitkomt, ben je altijd weer welkom om je te melden bij je psycholoog.
Heraanmelding
Bij Faas Psychologie ben je natuurlijk altijd welkom om je opnieuw aan te melden als dat nodig is. Goed om te weten: als dit binnen een jaar na afronding van de behandeling is, kun je je direct bij ons melden door contact op te nemen met het secretariaat. Als dit na meer dan een jaar na afronding van de behandeling is, moet je eerst langs de huisarts om een nieuwe verwijzing te krijgen om behandeling bij Faas Psychologie weer op te kunnen starten.
Meer interessante artikelen
